MESLEKİ YETERLİLİK EĞİTİMİ

MESLEKİ YETERLİLİK EĞİTİMİ

BÖLÜM-1 UYGULAMALAR

1ÇALIŞANLARIN MESLEKİ EĞİTİMİNE İLİŞKİN UYGULAMA, MEVZUAT VE STRATEJİ

Son dönemde medya yayın organlarında da sık sık dile getirildiği üzere, 25/5/2016 tarihine az bir zaman kala Mesleki Eğitim üzerine akıllarda karışıklık yaratan bir çok soru yer alıyor. Hangi Meslekler için çalışanlar mesleki yeterlilik sınavına girecekler? Önceden alınmış belgeler geçerli mi? Usta, kalfa ve çırakların durumu nasıl değerlendiriliyor? Belgelendirme ve sınav işlemleri için hangi kurumlara başvurmalıyız? Bu kurumların uygunluğundan nasıl emin olabiliriz?  İdari cezalar nasıl uygulanıyor ve ne kadar ceza kesilecek?  Tehlikeli ve Çok tehlikeli işletme kolunda yer alıyoruz, fakat standart kodlarda ve çalışanlarımıza dair bir ibare yer almıyor ne yapmalıyız? Gibi bir çok soru gündemde ve halihazırda pek çok kesim henüz ne yapması gerektiği kanaatine tam anlamı ile varabilmiş değil.

Biz de bu yazımızda Mesleki Eğitim üzerine şimdiye kadar çıkarılmış olan yasal düzenlemeleri inceleyerek, yukarıdaki soruları yanıtlamaya ve 25/5/2016’ya ramak kala ne yapılması gerektiği üzerine bir yol haritası belirlemeye ve bilgilendirme yapmaya çalıştık. İlave olarak konu ile ilgili düzenlemelerde tehdit oluşturan unsurları ve uygulanması gerekli stratejilerle ilgili ne yapılabileceği hususunda düşüdük.

1.BÖLÜM: Mesleki Eğitim Üzerine Çıkarılmış Yasal Düzenlemeler, kapsamları ve çıkarılma amaçları:

1.1. 3308 Sayılı 5/6/1986 tarihli Mesleki Eğitim Kanunu:  Bu kanunda çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitime ilişkin esasları düzenlemektir. Bu düzenlemenin asıl yoğunlaştığı nokta çıraklık, kalfalık ve ustalık ile ilgili düzenlemeler,

Mesleki Eğitim Kurulunun belirleyeceği mesleklerde, kamu ve özel sektöre ait kurum, kuruluş ve iş yerleri ile mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarındaki eğitim ve öğretimi planlanması ve uygulamasının çerçevesinin çizilmesidir. Bu kanunun sınırları çırak, kalfa ve usta ile usta öğreticiliğin tamamlandığı nokta olarak nitelendirilebilir.

1.2. 5544 Sayılı 21/9/2006 tarihli Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu: Bu kanunda ana amacı Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi ile ilgili konularda düzenlemelerin yapılması ve ulusal Yeterlilik Kurumun kurulması ve çalışma usül ve esaslarının belirlenmesini sağlamaktır. Kanunun 4.maddesinde Mesleki Yeterlilik Kurumu (kısa adı MYK) görevlerinden bahsedilmekte olup, programların ve gelişme planlarının hazırlanması, yeterlilik gerektiren mesleklerin ve standartların belirlenmesi, sınav ve belgelendirme usülleri ve yetkilendirmiş kuruluşlarla ilgili düzenlemeleri ve akreditasyon programları olduğundan bahsedilmektedir. Kanunda yer alan kritik ve tebliğ’in önünü açan düzenleme 4/4/2015 tarihinde 6645 sayılı yasada yer alan ilave düzenleme ile Kanun’un EK-1 kısmında belirtilmiş olup, “29366 Sayılı 25/5/2015 tarihli Mesleki Yeterlilik Kurumu Mesleki Yeterlilik Zorunluluğu getirilen Mesleklere ilişkin Tebliğ”’in önü açılmış, mesleki yeterlilikleri çıkartılan düzenlemelere istinaden 1 yıl içinde tamamlanması gerektiği, tamamlanmadığı takdirde yeterliliği olmayan çalışanları işletmelerinde çalıştıran işverenlerin Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı teftişinde tespiti dahilinde idari para cezası uygulanabileceği belirtilmiştir. Bu kanunun halihazırda ustalık, usta öğreticilik ve mesleki diplomalara ilişkin verilmiş olan diplomaları kapsamakla birlikte, çıraklık ve kalfalık belgelerini kapsamadığı belirtilebilir.

1.3. 27096  Sayılı 30/12/2008 tarihli Mesleki Yeterlilik Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği: Bu yönetmelikle birlikte Ulusal Yeterlilik Çerçevesinin nasıl çizileceği, sınav ve belgelendirmenin nasıl yürütüleceği, belgelendirme ve eğiti akreditasyon kuruluşlarının nasıl yetkilendirileceğine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.

1.4.  28706 Sayılı 13/07/2013 tarihli Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer alan işlerde çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine dair yönetmelik: Bu yönetmelik ile “mesleki eğitim” kavramının tanımı yapılmış, mesleki eğitimin belgelendirilmesi ile ilgili dayanaklar belirtilmiş ve en önemli husus olarak EK-1’de zorunluluk getirilen işlere ilişkin çizelgeye yer verilerek  Mesleki Eğitim ile ilgili belgeleri bulunmayanların tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalıştırılamayacaklarına dair kesin hükme yer verilmiştir. Bu yönetmeliğin hem Mesleki Eğitim Kanunu, hem mesleki Yeterlilik Kurumu kanununda yer alan hükümleri kapsadığı, konuya 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde baktığını ve önceliğini yönetmeliğin EK-1’inde belirtilen işlere verdiğini söylememizde fayda vardır.

1.5. 29366 Sayılı 25/5/2015 tarihli Mesleki Yeterlilik Kurumu Mesleki Yeterlilik Zorunluluğu getirilen Mesleklere ilişkin Tebliğ: Bu Tebliğin amacı, tehlikeli ve çok tehlikeli işlerden olup, çalışanlar için Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi zorunluluğu getirilen meslekleri belirlemek ve yayımını sağlamaktır. 21/9/2006 tarihli ve 5544 sayılı Meslekî Yeterlilik Kurumu Kanunu Ek 1 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Tebliğ’de belirtilen en önemli husus ise standardı yayınlanmış mesleklerin belirlenmesi ve bunlardaki yeterlilik sınırın çizilmesidir.

2.BÖLÜM SORULAR VE CEVAPLARI:

SORU-1: Mesleki Eğitim mi? Mesleki Yeterlilik mi?

Mesleki eğitim kavramı 1986 yılında çıkarılan Mesleki Eğitim Kanunu ve Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimleri’ne dair yönetmelik’de ele alınmıştır. Yönetmeliğin EK-1’indeki çizelgede  belirtilen işlerde mesleki eğitim zorunluluğu arandığı, bu çizelgede yer almayan işler için 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 17 nci maddesi kapsamında mesleki eğitim alma zorunluluğu aranmayacağı belirtilmiştir.

Mesleki Yeterlilik Kavramı ise, 5544 Sayılı 21/9/2006 tarihli Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu, 27096  Sayılı 30/12/2008 tarihli Mesleki Yeterlilik Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği, 29366 Sayılı 25/5/2015 tarihli Mesleki Yeterlilik Kurumu Mesleki Yeterlilik Zorunluluğu getirilen Mesleklere ilişkin Tebliğ’de belirtilmiştir. Mesleki yeterlilik Ulusal Yeterlilik Çerçevesinde standardı yayımlanan meslekleri ele almaktadır ve şimdilik spesifik olarak 25/5/2015 tarihli Mesleki Yeterlilik Kurumu Mesleki Yeterlilik Zorunluluğu getirilen Mesleklere ilişkin Tebliğ EK-1’inde belirtilen listede yayımlanmıştır.

Mesleki Eğitim ve Mesleki Yeterlilik arasındaki fark, Mesleki Eğitimde çalıştırılan iş kolu yani daha genel bir ele alma durumu söz konusu iken, Mesleki Yeterlilik de daha çok meslek kodu ile ilişkili olmasıdır. Bu sebeple mesleki eğitim konusu işverenin doğrudan etki ve müdahale etmesi ve ele alması konu iken, Mesleki Yeterlilik konusu çalışanın doğrudan ele alması ve yetkinliğini tamamlaması gereken, işvereni yetkiliği olmayan personeli çalıştırmaması gerektiği hususunda bağlayan bir konudur.

SORU-2: Mesleki Eğitimin Belgelendirilmesi: Mesleki Eğitim ile ilgili belgelendirme 28706 Sayılı 13/07/2013 tarihli Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer alan işlerde çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine dair yönetmelik Madde 6’da belirtildiği üzere:

1. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre verilen diploma, bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika, bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık ve usta öğreticilik belgelerinden birisi,
2. 12/3/2013 tarihli ve 28585 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğine göre mesleki eğitim kursları veya mesleki eğitim modülü/kursları ile eşit süreli olmak koşuluyla işbaşı eğitim programları sonucu alınan belgeler,
3. Millî Eğitim Bakanlığı veya Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kurumlarca verilen operatör belgesi ve sürücü belgesi,
4. 11/7/2002 tarihli ve 24812 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici yeterlilik belgesi,
5. Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler,
6. Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve dernekler, işçi ve işveren kuruluşları ile bünyelerinde kurulu iktisadi işletmeler, işçi ve işveren kuruluşları tarafından Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketler ve işveren tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler,
7. Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından denkliği sağlanan belgeler,
8. 30/12/2008 tarihli ve 27096 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Meslekî Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında verilen meslekî yeterlilik belgeleri,

İlave olarak bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde 1/1/2013 tarihinden önce işe alındığına dair Sosyal Güvenlik Kurumuna ait kayıtlar esas alınarak 1/1/2013 tarihinden önce çalışmaya başlayanlara Millî Eğitim Bakanlığı ile birinci fıkranın (e) bendinde sayılan kurum ve kuruluşlar arasında yapılacak protokoller çerçevesinde verilecek en az 32 saatlik eğitim modüllerinden geçirilerek alınan eğitimler sonucu düzenlenecek belgelere sahip olanlar bu Yönetmelik kapsamında mesleki eğitim almış olarak kabul edilir.

SORU-3: Kimler Mesleki Yeterlilik Sınavına girmeli? Tehlikeli ve Çok tehlikeli işlerde çalışanlar ile ilgili Mesleki Eğitim süreci nasıl izlenmeli? Diyargram-1: Mesleki Eğitimin Belgelendirilmesi, Mesleki Eğitim Süreci

SORU-3: Önceden alınmış belgeler geçerli mi?  

Önceden alınmış belgelerin geçerliliğine ilişkin bilgilendirme yukarıda Diyagram-1’de belirtilmiştir. Eğer çalışanın mesleği Ulusal Yeterlilik Çerçevesinde yayımlanmış olan Meslek Kodu’nda yer alıyorsa ve bu kapsamda ustalık belgesi veya okul diploması mevcutsa belgeler yeterlidir. Ulusal kodlamada henüz yayımlanmamış ise 28706 Sayılı 13/07/2013 tarihli Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer alan işlerde çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine dair yönetmelik  EK-1’de ki çizelgede yer alıyorsa, aynı yönetmeliğin mesleki eğitimin belgelendirilmesi hükümleri uygulanır ve genel itibari ile MEB veya MEB onaylı kuruluşlardan almış olunan belgeler geçerliliğini korur.

SORU-4: Kalfa ve çırakların durumu nasıl değerlendiriliyor? Çalışanın yapmış olduğu iş, 5544 Sayılı 21/9/2006 tarihli Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu’na istinaden çıkartılan 29366 Sayılı 25/5/2015 tarihli Mesleki Yeterlilik Kurumu Mesleki Yeterlilik Zorunluluğu getirilen Mesleklere ilişkin Tebliğ’de belirtilen işlerden sayılıyorsa kalfalık ve çıraklık belgesi yeterli sayılmayacaktır. Çalışanın yaptığı iş bu kodlarda yer almıyorsa, kalfalık ve çıraklık belgesi mevcutsa mesleki yeterliliği mevcuttur.

SORU-5: İdari para cezaları nasıl ve ne kadar uygulanır?

İdari para cezaları 25/5/2016 tarihinden sonra, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettişlerince gerçekleştirilecek işyeri teftişlerinde tespiti halinde uygulanır. İdari para cezası bu kapsamda yeterliliği olmayan çalışan başına 500 TL olarak uygulanacaktır.

SORU-6: Mesleki  Yeterlilik İçin Hangi Kuruluşlara Başvurmalıyız? Yetkilendirilmiş Belge Kuruluşlarını nasıl tespit edebiliriz?

27096  Sayılı 30/12/2008 tarihli Mesleki Yeterlilik Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği Madde -17’de Yetkilendirilmiş Belge Kuruluşu: “Yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşu, bir personel belgelendirme kuruluşu olarak UYÇ’de tanımlı ulusal yeterliliklere göre sınav ve belgelendirme faaliyetlerini yürüten, TÜRKAK ya da Avrupa Akreditasyon Birliği bünyesinde çok taraflı tanıma anlaşması imzalamış başka akreditasyon kurumlarınca ilgili yeterliliklerde TS EN ISO/IEC 17024 standardı şartlarına uygun oluşturulmuş sistem dâhilinde akredite edilmiş ve Kurum tarafından yapılan inceleme, denetim ve değerlendirme sonucunda bu Yönetmelikte tanımlanan şartları sağladığı tespit edilen tüzel kişiliğe sahip kurum ve kuruluşlardır.” \r\n\r\nYetkilendirilmiş Belge Kuruluşları güncel listesine www.myk.gov.tr  adlı internet adresinde “Yetkilendirilmiş Belge Kuruluşları” başlığından ulaşabilirsiniz:

http://portal.myk.gov.tr/index.php?option=com_kurulus_ara&view=kurulus_ara#&Itemid=322a

SORU-7: Sınav Belgelendirme Ücretleri Ne kadardır? Sınav belgelendirme ücretleri sınav uygulama yeri, girilecek sınav türüne göre değişiklik göstermekle birlikte, MYK tarafından belirlenerek Yetkilendirilmiş Belge Kuruluşları’na bildirilir.

SORU-8: MYK sınavı sonrasında sınav için yatırılan ücret geri alınabilir mi? Kaç kez sınava girilebilir?

Sınavda başarılı çalışanlar yatırdıkları sınav ücretinin yaklaşık olarak % 80 oranında geri alırlar. Sınava üst üste iki kez girilebilir ve ikinci kez başarısız olan çalışanların yatırmış oldukları sınav ücreti bloke olur. Sınav başvuru süreci tekrar başlatılır ve sınav giriş ücreti alınır.

3.BÖLÜM: Uygulamada problem oluşturan hususlar ve iyileştirme için stratejiler:

Uygulamada Problem Oluşturan Hususlar: Mesleki eğitim ve mesleki yeterlilik üzerine çıkarılmış olan farklı yasal düzenlemeler olması, bunların birbirini kısmi olarak kapsıyor olması ve mesleklere ilişkin kapsamın tek bir çatı altında değerlendirilmemesi olarak sıralandırabiliriz. Mevcut belgelerin geçerlilik kapsamına ilişkin net bir tanımın ve kapsamın belirtilmesinde de fayda olacaktır.

İyileştirme için Stratejiler: Mesleki Eğitim ve Mesleki Yeterlilik kavramlarını tek bir çatı altında değerlendirilen, hiyerarşik veya yatay ilişkiyi betimleyen bir kanun veya kararname çıkarılması ve bu kararnamede Ulusal Yeterlilik Çerçevesi gereğince yayınlanacak meslek standartlarına atıf yapılarak Meslek standartlarının genişletilmesi faydalı olacaktır. Mesleki Yeterlilik ve Mesleki Eğitim kavramlarının bu düzenlemede “Mesleki Yeterlilik” tanımı altında birleştirilmesi, ve belgelendirme kuruluşlarının yeniden tanımlaması ve sınırların çizilmesi uygulamada daha hızlı ilerlenmesi ve bu anlamda AB Çerçeve direktiflerine uyumu kolaylaştıracaktır.